West-Friesland

Een beetje gerustgesteld, maar ook ongerust. Dat was kortgezegd het gevoel waarmee ik thuiskwam na het Politiek Café van onze afdeling eind januari. Een Politiek Café waarop SP-kamerlid Paul Ulenbelt de aanwezigen informeerde over de toestand rond ons pensioen.

Paul Ulenbelt houdt zich binnen de SP in het algemeen en in de Tweede Kamerfractie in het bijzonder bezig met de toekomst van de pensioenen en pensioenfondsen.

Er zit ongelooflijk veel geld in de potten van de verschillende pensioenfondsen. Eind 2015 stond de teller op (let op de nullen:)  €  1.400.000.000.000  (“1400 miljard euro”). Dat is echt heel veel geld, en dit bedrag wordt ook nog steeds groter. Elk jaar komt er 35 miljard bij, aan betaalde premies, en wordt er 30 miljard uitgekeerd aan pensioenen. Dat komt neer op een groei van het totaalbedrag van zo’n 5 miljard per jaar. Geen ontwikkeling om je zorgen over te maken, zou je denken. De totaalpot groeit en groeit …

In de tijd dat men begon te denken aan “een pensioen” is er voor gekozen om de mogelijkheid te creëren voor werknemers om samen, collectief, pensioen te gaan sparen. Zo ontstonden de pensioenfondsen, waarvan er nu nog honderden zijn. Bekendste pensioenfondsen zijn het ABP, PGGM, het Pensioenfonds voor de Metaalsector en het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. In deze fondsen storten werknemers, maar ook werkgevers vaste bedragen. Door deze stortingen groeit het vermogen van deze fondsen. Daarnaast wordt een groot deel van het vermogen belegd. Daarbij nemen de fondsen soms een hoog risico, want hun doel is natuurlijk om het vermogen te laten groeien. Fondsen beleggen over het algemeen in honderden verschillende aandelen, maar ook in goud, olie en ‘dollars’.

Volgens Paul Ulenbelt is de omvang van het vermogen van de pensioenfondsen geen probleem. Er is meer dan genoeg geld, ook voor de toekomst. Wat hem meer zorgen baart is een ontwikkeling die al jaren gaande is: het streven van de overheid om pensioenen weer te individualiseren. De overheid probeert aan alle kanten mensen angst aan te praten, om uiteindelijk te komen tot een persoonlijk pensioen, waar je ook helemaal zelf voor moet sparen en beleggen. Geheel op eigen risico.

De overheid probeert mensen angst aan te praten door telkens berichten over ‘dekkingsgraad’, over ‘pensioenkortingen’ en over ‘fondsen in de problemen’ de wereld in te sturen. En dat niet alleen: menig pensioenfonds keert al jaren steeds een beetje minder uit.

Nu is de ‘dekkingsgraad’ van een pensioenfonds een momentopname. Het is echter de bedoeling dat je de dekkingsgraad bekijkt over een langere periode en dan is er over het algemeen niets om je zorgen over te maken. Zo wordt de ‘dekkingsgraad-zorg’ door de overheid gebruikt om mensen er uiteindelijk van te overtuigen dat je beter zelf voor je pensioen kan gaan sparen.

Paul Ulenbelt raadt dat ten sterkste af. De individuele werknemer is nooit in staat om zijn eigen pensioen zo degelijk te beheren als een pensioenfonds. Het is nogal wat. Ten eerste moet je de discipline hebben om maandelijks een flink bedrag opzij te zetten – ook in tijden dat je financieel wat ‘lastig’ zit. Daarnaast kun je in je werkzame leven (als je dat al hebt) nooit zoveel sparen om jezelf na je pensionering te kunnen voorzien van een redelijk pensioen. Dat betekent dat je er op de een of andere manier voor moet zorgen dat het geld dat je zelf spaart snel meer waard wordt: je zult moeten beleggen, en dat vaak met een hoog risico. Dat kun je van de gemiddelde werknemer niet vragen.

We staan voor een dubbel probleem. We moeten de mensen duidelijk maken dat er geen enkele reden is om ons zorgen te maken om ons pensioen voor later: er is geld genoeg. Maar veel mensen ervaren nu al de pensioenkortingen, die dus eigenlijk helemaal niet nodig zijn.

Er is een constante druk vanuit de neo-liberale overheid om pensioenfondsen onaantrekkelijk te maken en die druk moeten we zien te keren. Dat zal een hele opgave zijn en worden.

De laatste tijd zijn er ook steeds meer berichten over onduidelijke en vage ontwikkelingen in het beleggen dat pensioenfondsen doen. U kent misschien de serie “Zwarte Zwanen”, die MAX-journalist en –presentator Cees Grimbergen vorig jaar maakte. Grimbergen deed diepgaand onderzoek naar de manier waarop pensioenfondsen het vermogen dat zij hebben opgebouwd beheren. Er kwamen veel duistere en schimmige constructies aan het licht. Op veel vragen kreeg Grimbergen geen antwoord en hij liep tegen veel dichte deuren aan.

Natuurlijk moeten we dit soort zaken goed in de gaten houden. 1400 miljard is veel geld, en waar mensen veel geld beheren, kunnen er vreemde dingen gebeuren.